Sàng lọc và phát hiện sớm Ung thư khoang miện

1- TỔNG QUAN

Ung thư khoang miệng là một bệnh ung thư thường gặp. Theo GLOBOCAN 2012, nam giới có 198.975 ca ung thư khoang miệng mới mắc chiếm 2,7% và 97.940 ca tử vong chiếm 2,1%. Ở nữ, có 101.398 trường hợp mới mắc chiếm 1,5% và 47.413 trường hợp tử vong, chiếm 1,3%.

Ung thư khoang miệng bao gồm các ung thư ở 2/3 trước lưỡi, niêm mạc má, sàn miệng, lợi hàm trên, lợi làm dưới, khẩu cái cứng và khe liên hàm (hình 1).

Hình 1: Các vị trí ung thư khoang miệng

Dự phòng và sàng lọc ung thư khoang miệng nhằm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư khoang miệng.

2- CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ VÀ DỰ PHÒNG BƯỚC 1

Dự phòng bước 1 là phòng ngừa ban đầu nhằm cố gắng loại trừ hoặc giảm tối đa sự tiếp xúc với các chất gây ung thư để phòng không cho xảy ra sự khởi phát và khởi động bệnh ung thư.

Các yếu tố đã được chứng minh có liên quan tới ung thư khoang miệng bao gồm:

  • Thuốc lá: Tỷ lệ ung thư khoang miệng tăng cùng với số lượng thuốc hút hàng ngày và thời gian hút thuốc. Các hình thức sử dụng thuốc lá đều làm tăng nguy cơ gây ung thư khoang miệng (xì gà, tẩu, thuốc lá nhai …). Những người hút thuốc lá từ 1-19 năm có nguy cơ ung thư đường hô hấp trên cao gấp 4,2 lần những người không hút thuốc. Nếu hút trên 40 năm nguy cơ tăng lên 10 lần [1].
  • Rượu: Nguy cơ gây ung thư khoang miệng phụ thuộc vào số lượng và thời gian uống rượu. Người uống rượu nhiều có nguy có mắc ung thư đầu cổ trong đó có ung thư khoang miệng cao hơn người không uống khoảng 5-6 lần [2].
  • Hút thuốc và uống rượu: Ở những người vừa hút thuốc lá vừa uống rượu, 2 loại này có tính chất hiệp đồng, nguy cơ mắc ung thư khoang miệng có thể tăng gấp 35 lần [3].
  • Nhai trầu: Một hỗn hợp gồm thuốc, vôi, hạt cau, lá trầu gây ung thư khoang miệng, đặc biệt là niêm mạc má, lưỡi di động và vòm khẩu cái. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng người ăn trầu có nguy cơ mắc ung thư khoang miệng cao hơn 10 lần so với người không có thói quen này. Hơn nữa nguy cơ càng tăng khi tần suất ăn và thời gian ăn càng dài [4].
  • Kích thích tại chỗ: Vệ sinh răng miệng kém, răng bị mẻ sắc nhọn, mang hàm giả không thích hợp, kích thích niêm mạc miệng kéo dài là các yếu tố nguy cơ gây ung thư khoang miệng.
  • HPV: Nhiễm vi khuẩn HPV (Human papillomavirus) cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư khoang miệng đặc biệt là nhiễm HPV típ 16 [5].

Do vậy, để phòng ngừa mắc ung thư khoang miệng, một số lời khuyên được đưa ra như:

  • Tránh hút thuốc là hoặc bỏ hút thuốc với những người có thói quen hút thuốc lá
  • Hạn chế rượu, bia
  • Không nhai trầu

3- CÁC PHƯƠNG PHÁP SÀNG LỌC

Sàng lọc là cách đánh giá mỗi cá thể hay cộng đồng khoẻ mạnh về mặt lâm sàng, nhằm phát hiện ung thư tiền ẩn hay thương tổn tiền ung thư để điều trị khỏi. Mục tiêu của sàng lọc nhằm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư.

Có nhiều phương pháp sàng lọng ung thư khoang miệng. Ung thư tại khoang miệng là ung thư tại vị trí có thể quan sát được các tổn thương bằng mắt thường. Do vậy việc quan sát kỹ khoang miệng bằng mắt thường bởi chính bệnh nhân, bác sĩ nha khoa hoặc bác sĩ ung thư đều có thể phát hiện sớm các tổn thương nghi ngờ trong khoang miệng. Một số phương pháp khác có thể phát hiện sớm các tổn thương ung thư khoang miệng như nhuộm chất chỉ thị màu, nhuộm huỳnh quang hay chải rửa tổn thương.

Khám khoang miệng bằng mắt thường: Phương pháp này có thể phát hiện được các tổn thương tiền ung thư như bạch sản (là những mảng trắng hay xám trên bề mặt khoang miệng), hồng sản (các tổn thương này không được điều trị sẽ tiến triển thành ung thư) (hình 2). Tuy nhiên cho tới nay vẫn chưa có một bằng chứng nào chứng minh rằng phương pháp này sẽ giảm tỷ lệ tử vong do ung thư [6].


Hình 2: A: Tổn thương bạch sản ở mặt trong của má. B: Tổn thương bạch sản ở lưỡi

Một số phương pháp khác như nhuộm chất chỉ thị màu, nhuộm huỳnh quang hay chải rửa tổn thương trong sàng lọc ung thư khoang miệng vẫn chưa có giá trị (độ nhậy và độ đặc hiệu) cao hơn hẳn so với khám bằng mắt thông thường.

Hình 3: Đánh giá tổn thương bằng nhuộm chất chỉ thị màu

4- CHIẾN LƯỢC SÀNG LỌC

Đã có rất nhiều nghiên cứu về sàng lọc trong ung thư khoang miệng, hầu hết các tác giả đều chỉ ra rằng các phương pháp sàng lọc ung thư khoang miệng đều không làm giảm tỷ lệ tử vong do bệnh. Do vậy, trên thế giới cho tới nay vẫn chưa có những khuyến cáo về sàng lọc bênh ung thư khoang miệng.

5- TÓM TẮT

  • Ung thư khoang miệng bao gồm các ung thư ở 2/3 trước lưỡi, niêm mạc má, sàn miệng, lợi hàm trên, lợi làm dưới, khẩu cái cứng và khe liên hàm
  • Dự phòng bước 1 ung thư khoang miệng bao gồm:
    • Tránh hút thuốc là hoặc bỏ hút thuốc với những người có thói quen hút thuốc lá
    • Hạn chế rượu, bia
    • Không nhai trầu
  • Một số phương pháp khám phát hiện sớm các tổn thương ung thư khoang miệng như khám bằng mắt thường, nhuộm chất chỉ thị màu, nhuộm huỳnh quang hay chải rửa tổn thương.
  • Hiện nay, chưa có một chương trình sàng lọc chuẩn nào về ung thư khoang miệng được đưa ra.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

  1. In: The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon General. Atlanta, Ga: U.S. Department of Health and Human Services, CDC, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2004, pp 35-360.
  2. Huber MA, Tantiwongkosi B: Oral and oropharyngeal cancer. Med Clin North Am 98 (6): 1299-321, 2014.
  3. Blot WJ, McLaughlin JK, Winn DM, et al.: Smoking and drinking in relation to oral and pharyngeal cancer. Cancer Res 48 (11): 3282-7, 1988.
  4. Guha N, Warnakulasuriya S, Vlaanderen J, et al.: Betel quid chewing and the risk of oral and oropharyngeal cancers: a meta-analysis with implications for cancer control. Int J Cancer 135 (6): 1433-43, 2014.
  5. Kreimer AR, Johansson M, Waterboer T, et al.: Evaluation of human papillomavirus antibodies and risk of subsequent head and neck cancer. J Clin Oncol 31 (21): 2708-15, 2013.
  6. Brocklehurst P, Kujan O, Glenny AM, et al.: Screening programmes for the early detection and prevention of oral cancer. Cochrane Database Syst Rev (11): CD004150, 2010.

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.